[Epistula dedicatoria]

Clarissimis viris dominis Felici Fry, Tigurini praeposito, et Heinrycho Bullingero, Gaspari Megandro, Erasmo Fabritio, Rodolpho Gualthero, divini verbi praeconibus, ac reliquis divinae et humanae sapientiae in tribus linguis professoribus, patronis ac praeceptoribus observandis Conradus Gesnerus s[alutem] d[icit] p[lurimam].

Posteaquam adolescens ego quondam, patroni observandi, Graecae et Latinae linguae rudimenta vestro quidem beneficio consequutus, utcunque mihi videbar, statim ad poeticen animum applicare coepi. Cui dum avidius incumberem, forte in Martialis epigrammata incidi eorumque lectione saepius, quam par erat, me oblectavi. Hinc adeo factum est, ut in poesi quidem et Latini sermonis notitia profecerim aliquantulum, at melioris rerum sententiarumque cognitionis vice, quibus ingenium puerile instrui decebat, multis et variis vitiorum generibus cognitis, quibus illud poetae saeculum laborabat, animum inquinaverim. Nam vel ipsa per se meditatio in rebus illicitis magna criminum pars est.

Deinde paulatim iam grandior aetate et sacrarum literarum lectionibus ceu antidoto quodam instructior, fastidium aliquod et odium illius poetae concepi. Non potui tamen in universum mihi temperare, quin aliquando honestiora tantum animi gratia lecturus librum in manus sumerem, sed ita quoque vel invito multa passim obscoena se offerebat. Quandoquidem igitur evidenter, quid mihi obfuerit, intelligo, non potui bona conscientia non admonere alios et publice mea damna protestari, quo caveant sibi in posterum alii, praesertim adulescentes, ne maiore forsan atque ego olim incommodo polluantur. Nam et apud antiquissimos homines ante repertam medicinae artem, quicunque aliquo morbo infecti fuerant, quid sibi salubre, quid item contrarium contigisset, dedicatis per templa tabulis publicabant, donec ex multis demum collectis methodus artis constituta fuit. Itidem ego nunc ad medicinam animorum, quid noxium aliquando sim expertus, omnibus esse propalandum officii mei iudicavi. Caeterum nuper maturiori deliberatione, remedium mali in hoc poeta excogitatum mihi est. Quamvis enim posthac tum aetas, tum professio mea ab hisce studiis ad severiora me avocent, instituto tamen utilitatis publicae, quicquid hoc laboris est, alacriter suscepi. Resecui enim et abieci, quicquid inerat foedioris argumenti, quicquid inhonestum, turpe, obscoenum, nefandum, monstrosum aut quod ullo modo indecori quicquam cogitandi occasionem rudibus legentium animis exhiberet. Itaque alias epigrammata integra abolevi – vel quia nihil sani aut sacri,1 ut aiunt, usquam continerent, vel propter unum aut alterum versum totidemve dictiones improbi sensus –, alias partem solum aliquam recidi, ne quid inde vitii sano corpori contraheretur, si modo nihilosecius integra sententia relinqui videretur. Et ne iis quidem peperci, quae etiam leviter lasciva videri poterant, ut puerorum ratio accuratissima haberetur. Nec parum sane laboris atque temporis in hoc negotio mihi absumptum est. Legenda fuerunt omnia et plurimi loci obscuri diligenter expendendi, ne quid forte turpius clam me subterfugeret. […] Quod si princeps academiae philosophushunc poetam prius legisset, procul dubio prae ceteris omnibus quam longissime ipsum a Republica sua in exilium ablegasset: non lanis quidem redimitum albis, nec unguento caput imbutum pretioso, ut olim Homerum, sed furcis et lapidibus abactum. Ubi vero deinde renatum purgatumque vidisset, qualis nunc est, vel praemio proposito revocare voluisset, ut qui iocis honestis lepidisque citra vitium carminibus, ornate atque polite conscriptis, animos exhilarare simul ac docere posset,2 et a peioribus studiis, quibus otiosi homines capiuntur, legentes avertere. Verum huius instituti mei rationes copiosius in dialogis ad hoc ipsum conscriptis et appendicis vice Martiali adiectis explicantur. […].

Dialogus Tertius

[…]

Rhadamanthus

Inter proverbia celebratum hoc carmen: Πουλύποδος κεφαλῇ ἔνι μὲν κακὸν ἐν δὲ καὶ ἐσθλόν.3 Non immerito de Martiale usurpabitur. Nam ut video perquam dissimilia eius epigrammata leguntur: πολλά μὲν ἐσθλὰ μεμιγμένα, πολλὰ δὲ λυγρά.4 Quo fit ut neque prorsus absolvi a me queat, cum permulta sint ei mala, nec rursus in universum damnari, cum non pauca pulchre modesteque ab eo dicta sint, et Latinae linguae elegantiae simul atque copiae multum conferat. Si tamen ius summum erga eum persequi vellem, iustius certe propter mala periret, quam bonorum merito conservaretur. Siquidem, ut apostolus gentium ait, non committendum est malum, ut inde boni aliquid eveniat,5 sic neque legenda impia carmina propter Latinae linguae cognitionem et propter aliquot bonas sententias eis immixtas. Sed quoniam quicquid inest vitiosi a sanis partibus seiungi potest, hanc sententiam ex aequitatis iudicio natam pronuncio, et per omnes imperii mei fines ratam ac perpetuam esse volo atque iubeo.

Mitio

Martialis principio castrari debet, dein ferro membratim discindi, ita ut nulli artus ei cohaereant amplius; mox diligenter a perito aliquo medico, quaecunque particulae ulla lue infectae fuerint, igne urentur, reliquae de integro in corpus novum articulatim concinnatae conglutinentur, quemadmodum Aesculapius olim fertur ab equis discerpta Hippolyti Atheniensis membra ope artis medicae in pristinam integritatem reduxisse. Quod si temere quisquam huic sententiae meae contradixerit, in illo quoque castrationis poenam exerceri volo.

Teleboas

Actum est, ilicet; abite hinc actutum omnes.