Duos enim reperiens, conveniunt, de tyranni iniustitia conqueruntur, tandem etiam iurant se aut mortem obituros1 aut tyranni crudelitatem ulturos. Inter hos vero divinae facis instar praecelluit vir fortissimus et patriae libertatis vindex acerrimus Guilielmus Thell, vir de quo dubites fortior ne2 an prudentior fuerit. Factis enim suis fortissimis insignem animi prudentiam admiscuit, quae effecit, ut ea sine seditione intestina et civili tollerentur quae importune sublata magnam totius regni ruinam comitassent.3 Primus itaque exiens qui hanc Camarinam movere ausus est, occasionem commodam quaerens, in hoc totus erat quo patriam crudeli tyrannorum dominio4 liberaret.

Occasionem vero huius commodissimam praebuit pileus ille a tyranno ad venerandum baculo impositus. Guilielmum itaque animi sui magnitudo,5 fortitudo eximia, amor ille in patriam flagrantissimus tantum stimulavit, ut impia tyranni edicta patriae postponeret. Pileum itaque ter quaterque praeteriens, nulla reverentia, nullis corporis gestibus, nulla vultus verecundia se huic subiectum esse repraesentavit; hunc tamen impii tyranni contemptum mira quadam modestia temperavit, ut forte fortuna haec omnia fieri viderentur. Haec vero omnia (ut nusquam non Corycei in principum aulis adsunt) confestim ad tyranni calumniis patulas aures pervenere; accessere plura quae ad huius negotii exaggerationem facere videbantur; accusatur ut is qui crimen laesae maiestatis admiserit.

Sed quid multis? Accersitur vir ille acerrimus, ut coram truculentissimo tyranno causam suam agat. Atque hoc iudicium haud aliter institutum erat quam hoc quod Aesopicus ille lupus cum ovicula ob fontis turbationem6 instituerat. In hoc enim lupus idem erat accusator, testis iudexque. In illo tyrannus accusatoris partes sibi7 sumpserat et iudicis. Contemptus et laesae maiestatis crimen proponebat, causam rogabat, quo ex causa quoque ansam aliquam crudelioris supplicii arripere posset. Guilielmus animo sincero respondet haec omnia incogitata evenisse, se quoque non animadvertisse, sed ob negotiorum procellas hinc inde discurrere coactum, huius pilei nullam curam habuisse. Hanc vero excusationem immanis bellua nullo modo recipere dignatur; seditiosus rusticus, innovator Reipublicae, perturbator politiae, contemptor legum et impiae factionis praeses nominatur, in carceres coniicitur, exquisitum supplicii genus excogitatur, quo eius crudelitate perculsi rustici posthac huiusmodi innovandi cupiditates omitterent. Quod cum nullo modo satis commodum tantoque facinore dignum invenirent, tandem ex ipso Guilielmo hoc percontari volunt. Interrogatur num ipsi sint liberi, quique inter hos omnium8 sit charissimus. Ad quae respondens sibi liberos esse affirmavit, seque filioli teneri amore imprimis teneri9 confessus est. His intellectis supplicium horrendum inhumanissimus excogitavit carnifex: hunc etenim virum coegit, ut centum viginti passus distans puero pomum e capitis vertice acuto10 decuteret telo, errorem capitis supplicio compensaturus; o horrendam vocem, o crudelitatem portentosam; cedant nunc fabulosis suis historiis Graeciae scriptores, cedat huic Dionysii belluina immanitas, cedat Manlii imperium filii sanguine inquinatum, cedat Phalaris simul cum Perillo suo novorum tormentorum inventore!11 Nero huic collatus vix umbram huius assequi poterit. Quid enim crudelius, proh Deum immortalem, quam patrem tam patriae quam liberorum studiosissimum iubere,12 imperare, imo et cogere pomum, rem tam exiguam, tanto distantem spatio et carceris vinculis delassatum13 titubantemque ex filioli tenerrimi, charissimi nec dum vitae periculum intelligentis, vertice, veloci et errabundo decutere telo. O pectus saxeum, o indolem monstrosam, o hominem crudelitate insignem et, ut Ovidii verbis utar,

Et tuae sunt silicis circum praecordia venae,

Et rigidum ferri semina pectus habet,

Quaeque tibi quondam tenero ducenda palato

Plena dedit nutrix ubera, tigris erat!14

[…]

Ipse [Guilielmus] interim montes altissimos scandens ad viam regiam pervenit, per quam praefectum equitaturum sciebat; ubi fruticibus latens scorpione intenso eius adventum avide15 exspectavit. Advenit tandem princeps elatus, furibundum quid tuens; micant oculi, frendent16 dentes, os pallet, manus totumque corpus nimio furore correptum tremit. Indignatur tantam sibi praedam effugisse. Irascitur tantum virum, cuius fortitudo imprimis metuenda sit, eius manus evasisse. Furit quoque seque execratur quod hosti acerrimo salutem suam suorumque crediderit. Sed quid multis? Si parva magnis componere licet, vidisses Polyphemum alterum per montes cursitantem ore cruento taboque infecto et Ulyssem inquirentem. Interim17 vero dum18 nimio furore raptus hinc in truces oculos tyrannicos19 vultus convertit, Guilielmus telo acuto contra hunc directo traiectum equo deturbat. Omnibus vero satellitibus circa hunc occupatis, dum improviso malo territi eius curam habent, Gulielmus effugit et20 ad Urianos confoederatos suos reversus rem omnem exponit, utque iam captam21 libertatem instaurare22 maturent hortatur. Hic vero crudelissimus tyrannus, quem digno nomine appellare non licet, inter manus suorum expirans moritur. Satellites aulici sibi timentes Uriam repetere23 cum non audent, Lucernam se conferunt. Interim24 vero Bruti illi et Publicolae Urianorum animos concionibus suis sollicitantes facile ab oppressis et miseris id quod voluerunt impetraverunt, omniumque animi ardentissimo erga omnem nobilitatem odio flagrabant, ita certe ut Romanae plebi regium nomen non minus invisum fuerit, quam istis nobilium.