Epistula dedicatoria S. Petri Canisii ad Petrum Schneulinum etc. [fol. 2 r^o; 2 v^o; 3 v^o-4r^o; 5 r^o]

Admodum reverendis et eximiis viris, domino Petro Schneulino, in spiritualibus reverendissimi episcopi Lausannensis vicario, dominis Erhardo Torino praeposito aliisque Ecclesiae collegiatae Friburgi Helvetiorum canonicis ac reliquo ditionis Friburgensis clero, Petrus Canisius gratiam et pacem sincere a Iesu Christo precatur.

Evolutum est iam decennium, Viri colendi et Ecclesiastica dignitate spectabiles, quum ego primum in Friburgensem hanc urbem non sponte procurrens, sed authoritate maiorum impulsus perveni, ut me qualemcunque, seu operarium, seu ecclesiasten in ista excolenda messe praestarem. Ita enim Deo Opt. Max. cuius est proprium in vineam suam operarios destinare, placuit, ut ego per legitimum ostium introductus, extremam aetatis meae quasi scaenam hic agerem, ac militiam quam vocant emeritam inter Helvetios obtinerem.

[…]

Scio enim probe, qualem quantamque provinciam religionis ergo tot annis sustineatis, et quam graviter pro Catholicae fidei sincera confessione solidaque doctrina decertetis, praesertim tot monstris errorum ac haeresum undique grassantibus, quae misere convulsum, proh dolor, hunc Episcopatum magis magisque dilacerant. Vestra enim vigilantia, et simul incorrupti Senatus nostri autoritate constanti factum est (dicto absit invidia), ut multa Catholicorum millia, tanquam electae et dilectae reliquiae Israelis, hactenus in Friburgensi ditione conserventur, suaque genua coram Baal et idolis aliis recens erectis non incurvent, sed potius instar senioris Tobiae, Dominum Deum Israel in sancta Hierusalem veroque eius templo sincere quaerant, invocent ac adorent.

[…]

Tractamus ergo Evangelicas Notas in illis fundatas lectionibus, quae festis diebus in Catholicis templis proponi, et ex more tum antiquissimo, tum probatissimo explanari publice consueverunt. Quod argumentum sicut a mea professione non videtur alienum, ita vobis Orthodoxae doctrinae studiosis gratum, simulque ad pietatem populo instillandam non infrugiferum fore confido. Etenim hae Notae, nisi plane fallor, locos et capita suggerunt, quae cum saepe alias, tum diebus maxime Dominicis in mentem revocari, et hoc quidem pestilenti tempore ad morbos animorum sanandos vix unquam satis inculcari posse videntur. Quanquam non ignoro, multos et praestantes Theologos reperiri, qui de huiuscemodi lectionibus Evangelicis multa utiliter et praeclare scripserunt, ut illa non solum a doctoribus sive concionatoribus, sed etiam ab auditoribus Catholicis merito perlegantur. Nos vero, qui talibus coryphaeis ac ducibus libenter cedimus, paulo aliam docendi rationem sequi et viam ab aliis nonnihil disparem ingredi decrevimus. Etenim quod aliis usitatum est, circa sensum quem vocant literalem non haeremus, sed historiam Evangelicam verborumque contextum anxie discutere utplurimum supersedemus. Sat enim habemus, pauca et praecipua doctrinae salutaris capita ex propositis Evangeliorum lectionibus excerpere, eaque ad meditandum simul et precandum accommodare: ut si non doctis, saltem bonis et candidis Lectoribus pro nostra tenuitate consulamus, neque tam ad intellectum illustrandum, quam ad affectus religiose concitandos in medium aliquid adferamus.

[…]

Datum Friburgi Helvetiorum, anno post Christum natum, M.D.XCI Mense Ianuario

Petrus Schneulin, reverendissimi domini, domino episcopi Lausannensis vicarius generalis, ad clerum sibi subiectum universum [fol. 5 v^o]

Opus hoc desideratum et novum, quod R.P. Petrus Canisius cum in aliorum, tum in nostrorum hominum ecclesiasticorum gratiam conscripsit ac edidit, Nos ut vere Catholicum lectuque dignum studiose amplectimur, et hoc testimonio palam comprobamus. Deinde omnibus et singulis Decanis, Parochis et Concionatoribus, sive saeculares illi, sivi regulares fuerint, serio praecipimus, ut hunc librum emant, sibi et aliis commendatum habeant, eiusque lectione et instructione frequenter utantur. Ita enim futurum speramus, ut iuvante Domino ex hisce Notis Evangelicis et sibi fructum, non poenitendum colligant, et ad populum recte pieque formandum subinde paratiores accedant. Datum Friburgi ex aedibus nostris, Anno post CHRI[S]TUM natum sesquimillesimo nonagesimo primo.

[Nota Canisii] In eximio festo venerabilis corporis Christi et per eius octavam [p. 715-716; 717-718]

Evangelium hoc pars est longae difficilisque disputationis, quam Christus cum Capharnaitis habuit de carne sua edenda, sanguineque bibendo. Ubi sane scitu dignum est, duplicem Christi sumptionem, pure spiritualem nempe et sacramentalem constitui, et utramque in hoc capite Ioannis, sicut et in praesenti Evangelio intelligi oportere. Spiritualis est fides seu fiducia in meritum corporis et sanguinis Domini in cruce pro nobis oblati: sacramentalis autem externa illa sub panis et vini speciebus Eucharistiae sacrae perceptio. Haec spiritualem sane sumptionem semper includit, et sine illa non prodest, quin etiam communicanti obest plurimum. Licet autem Patres partim de sacramentali, partim de spirituali sumptione verba Christi in hoc Evangelio interpretentur, tamen ab Hilario, Chrysostomo, Cyrillo ac aliis discedere tutum non est, qui sacramentalem illam sumptionem hic Christi verbis indicari et urgeri planissime tradunt. In quem sensum concedens Ecclesia hoc Evangelium utique nunc proponit, et cum praesente festo coniungit, quod sacramenti huius firmam confessionem simul et publicam venerationem si unquam alias, nunc imprimis a fidelibus omnibus exigit. Et sicut veterum Capharnaitarum, sic etiam murmurantium et blasphemantium hodie sacramentariorum ora potenter obturantur, cum Christi verba sic accipimus, quod caro sua non aenigmatice aut parabolice sed vere cibus, et sanguis eius potus existat, quandoquidem spiritualiter in nobis idem operentur, quod cibus et potus externus corporaliter in homine efficere solent.

[…]

Alia est sane communio sacerdotum sacrificantium, qui Christi passionem in altari ex professo repraesentant, quod sine utraque specie fieri non potest: alia laicorum, quos nihil vetat, si ita praescribat Ecclesia, sub una sacramenti specie Christum integrum sumere, quemadmodum Chrysostomus, Augustinus aliique plures probabiliter censent, duos discipulos in Emaus sub panis dumtaxat specie communicasse. Errandi vero praebet ansam, quod calicis usum urgentes, Dei spiritu, qui extra veram Ecclesiam non est, destituti, de tanto fidei mysterio secundum carnem iudicent, plus aequo solliciti de bibitione. Nec vident illi Catholicos sub una specie communicantes, non modo corpus, sed simul sanguinem et animam ac divinitatem Christi percipere, atque in illis communicantibus impleri CHRISTI promissionem: Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in aeternum.