Conradus Gesnerus Tigurinus, huius Bibliothecae consarcinator (anno aetatis suae vicesimooctavo et anno salutis 1544). De cuius usu multiplici ac universo haec elucubrandi consilio copiose disseritur in praefatione statim atque inter caetera, quod ne infimae quidem notae scriptores silentio transire proposuerim; nullus enim liber tam malus est quin aliquando conducat aliqua ex parte, quod etiam Plinio visum est.1 Nec incelebris extat paroemia, quandoque vel stulti vel olitoris2 opportunum sermonem fieri. Quis ignorat praestantissimum poetam ex Ennii stercore aurum a se legi solitum dictitare?3 Hac ratione nonnihil etiam de meipso ac meis scriptis dicere volui. Licet enim, ut olim Aeginis aut Megarensibus oraculum respondit, non tertio vel quarto, non denique duodecimo loco,4 censeri merear, aliquis saltem spero inter ima subsellia5 locus cum tanta plebe scriptorum mihi relinquetur, ne etiam infelix ista oraculi clausula, οὔτ’ ἐν λόγῳ, οὔτ’ ἐν ἀριθμῷ,6 cum illis mihi communis fiat. Atqui non destituor exemplis: Hieronymus, Gennadius, Honorius, Sigebertus et Ioan[nes] Trittenheimius, suas ipsi lucubrationes catalogis scriptorum, quos ecclesiasticos vocant, inseruerunt, ultimo quidem isti loco, sic ratione temporum ferente; mihi certe hunc locum literarum ordo necessarium destinat. Divus Augustinus quoque de vita sua et scriptis libros Confessionum et Retractationum aedidit, et Cl[audius] Galenus opusculum de libris propriis et alterum de ordine librorum suorum. Sed forte melius erat tantos authores a me taceri et prima excusatione simpliciter contentum esse, ne quis illorum exempla tantillae doctrinae hominem inique praetendere obiiceret. Verum ne prolixius mihi immorari videar ac sine verecundia de meipso loqui (pudor enim ingenuus orationem contrahit, inverecundia producit), nihil ulterius praefabor; ne initio quidem id facturus, si quosvis legentium intellecturos sperassem ipsam interdum taciturnitatem verecundae modestiae indicem, praefationis locum occupare.

Praeceptores igitur puero et adolescenti in patria mihi contigere clarissimi viri, Osvaldus Myconius, Theodorus Bibliander, Petrus Dasypodius, Ioannes Iacobus Ammianus gymnasii nostri scholarcha, et Rodolphus Collinus. His doctoribus a primis rudimentis ad mediocrem utriusque linguae cognitionem institutus sum, praecipue ab Ammiano doctissimo viro, qui me triennium integrum eximia libertate domi suae gratuito fovit et erudivit familiariter. Deinde post obitum patris, qui labore assiduo in vita nos aluerat, angusto multis liberis patrimonio relicto, ego aliquandiu aqua inter cutem afflictus, mox in pristinam ope divina restitutus valetudinem, cum in patria Mecoenates studiorum mihi deessent, Argentoratum descendi, ubi aliquot menses optimo felicis memoriae viro Wolfgango Capitoni non sine fructu in bonis literis inservivi; inde reversus in patriam et publico stipendio auctus, cum Ioanne Frisio meo tanquam fratre Galliam ingressus per anni spacium Biturigibus paedagogum egi (stipendium enim sumptibus in libera studia faciendis non respondebat); ibi docendo alios ipse plurimum profecisse mihi videor: quippe nullum fere tempus vacabat, quo non Latinis aut Graecis authoribus legendis astrictus essem.

Insequente anno Lutetiam Parisiorum accessi, ut libertius operam literis navarem, urbis illius et Academiae celebritate impulsus; sed nescio quomodo partim inopiae necessariae, partim negligentiae voluntariae culpa (vix dum enim decimumoctavum annum attigeram, quae aetas maxime sui negligens est, si desit consiliarius aut hortator) amoenitates studiorum secutus, ut a puero consueveram, philosophiam et artes severiores minime colens, varios authores sine certo fine pervolitabam, Graecos et Latinos, historicos, poetas, medicos, philologos, quandoque etiam dialecticos et rhetores, multa interim transiliens paucos libros integre perlegebam, ut sola vicissitudine varietateque lectionis ingenium demulcerem, quod plurimis hodie impedimentum accidit quominus proficiant. Quamobrem ego etiam curiosius haec de me scribo, ut meo exemplo admoneam quam noxium sit adolescentes sibi suoque arbitrio permittere citra Phoenicem aliquem, qui subinde hortetur ac doceat, ut ille suum Achillem: Μύθων τε ῥητῆρ’ ἔμεναι πρηκτῆρα τε ἔργων.7 Vehementer illi profecto reprehendendi sunt, qui ut pecuniae parcant, adolescentibus quos excolendi ingenii gratia alio mittunt, paedagogos non conducunt; quae noxa maior est quam ut brevi sermone dici queat. Vos autem, o boni iuvenes, quorum conatibus obstat res angusta domi, moneo et adhortor, viros eruditos saepe accedite, nihil absque consiliis eorum agite, profitentes audite, nihil ingenio vestro confidite, lectiones domesticas professoribus non anteferte; omnino enim haec studiorum insignia damna sunt, quae vestra aetas nondum videt.

Redeo ad me. Ex Gallia reversus Argentoratum, revocabar in patriam; parui et paulo post intempestivius uxore ducta in publicae scholae angulum detrusus aliquandiu bona diei parte pueros Grammaticae rudimenta docebam, minimo interim stipendio, unde nisi esuriturum me satis spes nulla affulgeret; itaque succisivis horis medicorum libros inspexi, deinde quo potui modo molesta conditione extricatus, Basileam me contuli ut amplius proficerem, idem stipendium quo prius fruebar concedentibus ecclesiae nostrae praefectis; quod tamen illic etiam in rei medicae studiis liberum me sustinere non potuit, quare coactus Dictionarium Graecolatinum ex Phavorini Camertis Lexico apud Graecos omnium locupletissimo ita auxi, ut nihil in eo extaret, quod non singulari fide ac diligentia adiicerem; quanquam typographus exiguam duntaxat accessionis nostrae partem adiecit, quod me inscio factum est, donec totum fere opus exivisset, anno Domini 1537. An autem typographus vel iudicii tantum ac eruditionis sibi usurpaverit, ut quaedam de industria selegerit, vel in aliud tempus reservare voluerit ne voluminis praetextu locupletati alias careret, haud facile dixerim; et ipse haud multo post impressum librum fato concessit. Nae istud mihi plurimum dolet tantum laborem nostrum tam negligenter tractatum esse. Fuerunt etiam qui postea, viri ut sibi videbantur eruditi, multa tanquam superflua Graecas praesertim interpretationes deleverunt; forte quia suspicabantur, aliquid meum esse, ideoque non probabant, cum omnia prorsus ex Phavorino Camerte, vel quod quidem est ex Hesychio, Suida et variis Graecorum commentariis adiuncta essent, quod tamen typographus in praefatione Lectorem non admonuit, ne quid illis incommodaturus videretur, qui Phavorini magnum Lexicon eodem tempore Basileae excudebant. Sed quoniam et typographus ille et alii qui plura insuper adimere ausi sunt, diem obiere suum, desinam plura hac de re verba facere.

Iam annus Basileae mihi abiverat et statim obtulit se mihi conditio Graecas literas profitendi Lausannae ad lacum Lemannum, liberale stipendium largiente magnifico senatu Bernensi. Triennium igitur illic docui et in familiaribus doctorum piorumque hominum, Petri Vireti, Beati Comitis, Himberti professoris Hebraici, Ioannis Ribitti, qui mihi successit, et aliorum amicitiis iucundissime vixi. Sed cum a puero ingenium meum in medicinae studium proclive ferretur (ab infantia enim educavit me avunculus meus magnus, sacerdos olim Tiguri, ac in re medica praesertim herbaria non imperitus) et semper succisivis horis libenter in medicorum libros divertissem, et patroni studiorum qui stipendiis Tiguri praesunt me ultro currentem instigassent,8 visum est Montempessulanum medicinae nomine celeberrimum adire. Eo cum venissem relicta Lausanna, nec ullum ex doctioribus medicis reperirem, qui me domi hospitem susciperet (minus enim ex publicis lectionibus quam domestica consuetudine doctrinae mihi accessurum sperabam), non diu moratus; nonnihil in anatomicis et stirpium historia peritior factus, Germaniam repetii et Basileae insignibus medici donatus in patriam redii, ubi nunc philosophiam, quoad eius possum, adolescentes doceo.